ཞང་ཞུང་ཚང་།

      གདོད་མའི་མི་བྱུང་བ་ནས་དུས་ཡུན་རིང་ཙམ་ལ་ཕན་ཚུན་ལ་གོ་བརྡ་སྤྲོད་པའི་སྐད་ཆ་བྱུང་བ་ལས་ཡི་གེ་མེད་ལ། ཡི་གེ་བྱུང་བ་དེ་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་སླེབས་པའི་མཚོན་རྟགས་ཤིག་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་མི་རིགས་ག་གེ་མོའི་ཡི་གེ་དུས་ནམ་ཞིག་ནས་བྱུང་བ་དེ་ནི་མི་རིགས་དེའི་ཤེས་རིག་དང་དཔལ་ཡོན་སོགས་དུས་ནམ་ཞིག་ནས་དར་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། 
      རང་ཡུལ་ཁ་བ་ཅན་གྱི་ཡུལ་གྲུ་འདི་ནི་རི་མཐོ་ས་གཙང་ཆུ་བོ་ཀུན་གྱི་མགོ་ཞེས་དཔྱོད་པའི་བློ་མིག་ཡངས་པོར་ཕྱེ་བའི་མཁས་དབང་མང་བོས་ཆེས་གནའ་བོའི་དུས་ནས་མིའི་རིགས་འབྱུང་བའི་རང་བྱུང་གི་ཆ་རྐྱེན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡོད་པར་བཞེད་ནའང་། ཡུལ་འདིར་བྱུང་བའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕྱིས་འབྱུང་མཁས་པ་རྣམས་ལ་བཞེད་ཚུལ་གཅིག་མཐུན་མིན་པ་འགའ་རེ་ཡོད་ལ་ཡོད་ཀྱང་སྲིད་དེ་དུས་རབས་བདུན་པར་བྱོན་པའི་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་ལ་འདོད་ཚུལ་མི་གཅིག་པ་ཡོད་ན་དེ་སྔོན་གྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སོ་གསུམ་དང་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བཅུ་གཉིས། ཞང་ཞུང་བྱ་རུ་ཅན་གྱི་རྒྱལ་པོ་བཅོ་བརྒྱད་ལ་སོགས་པའི་ཡ་ཐོག་རིང་མོའི་ཤེས་རིག་ལོ་རྒྱུས་གླེང་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གི་དཀའ་བའི་གནས་ཤིག་ཏུ་འདུག་པ་རེད། ཡིན་ནའང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་དོན་ཆུང་ངུ་ཁ་ཤས་ནི་རྩོད་པས་དུས་འདང་བར་བྱེད་པ་ལས་རང་སོར་བཞག་ན་ལེགས་སྙམས་སྟེ། ཉེ་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་བའི་དེད་དཔོན་དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་སྔོན་ཆད་ཀྱིས་ད་ལྟའི་ཚབས་བྱེད་མི་རུང་ལ། བ་ཚྭའི་དྲི་དང་འདྲོགས་པའི་ཁ་སང་གིས་དེ་རིང་གི་སྐོམས་པ་ག་ལ་སོད། ཞེས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་ང་ཚོས་ཀྱང་གནའ་བོའི་གཏམ་རྒྱུད་དེ་རང་གི་བརྗིད་ཉམས་སུ་རློམས་སྟེ། ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་དོན་དུ་འབད་བརྩོན་མི་བྱེད་པ་ནི་འཛམ་གླིང་ན་འོད་དུ་འཚེར་བའི་རིག་གནས་ཤིག་ཉམས་མས་སུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་བརྡ་རེད། གཞན་ཡང་ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་ལག་ལེན་གྱི་ཆེད་དུ་འདས་པའི་མིག་དཔེ་འཚོལ་དགོས་པའང་ལྡོག་དུ་མེད་པའི་གཏན་ཚིགས་ཤིག་ཡིན་པས། ཁོ་བོས་འདིར་གངས་ལྗོངས་ཤེས་རིག་གི་གཞི་མ་ཡི་གེ་བྱུང་བ་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་གལ་ཆེན་དུ་བསམ་སྟེ། འདིའི་སྐོར་ལ་རང་གི་འདོད་ཚུལ་ཅུང་ཙམ་གླེང་བར་བྱའོ། །  《ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ》ལས་“བོད་ལ་སྔ་ན་ཡི་གེ་མེད་པ་ཡང་། བཙན་པོ་འདིའི་ཚེ་བྱུང་།”ཞེས་དང་“བཙན་པོས་བཀའ་རྩལད་པ། དབྱི་ཚབ་གློ་བ་ཉེ་བས། གུམ་ན་མཆད་ཕྱག་དར་ཏོ་བརྩིགས་པར་གནད་རྟ་ནི་བརྒྱའ་དགུམ་བར་གནང་། བུ་ཚ་ག་རུང་བ་གཆིག་གསེར་གྱི་ཡི་གེ་མྱི་ཆད་པར་སྩལད་པར་བཀའ་སྩལ་ཏོ་”“བཙནཔོ་དྲལ་ལ། བཀའ་ལན་ཡི་གེར་གསོལ་བ་ཎི་ཆང་མ་མཆི་སོ”ཞེས་པ་སྔ་ཕྱི་འགལ་བར་བཀོད་འདུག་ཅིང་། གཞན་ད་དུང་ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་ལ་སོགས་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དང་ཡང་ན་《བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ》དང་《མ་ཎི་བཀའ་འབུམ》སོགས་ལས་བོད་ལ་སྔར་ཡི་གེ་མེད་པ་དང་། ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊས་རྒྱ་གར་ཡི་གེར་དཔེ་བྱས་ནས་བཟོས་པ་སོགས་བཀོད་ཡོད་པ་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་ཕྱིས་འབྱུང་མཁས་པ་མང་པོ་ཡང་ལུགས་འདི་དང་མཐུན་པར་འདོད། འདོད་ཚུལ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ནི་དང་བོ་སངས་རྒྱས་(གཤེན་རབ་མི་བོ)ཀྱིས་མཛད་པར་འདོད་དེ། མདོ(བོན)ལས། “ཡི་གེ་སུམ་ཅུས་བོན་གྱི་ཁོག་ཡང་ཕུབ། །མགོ་ཡིས་ལམ་དྲང་ཤད་ཀྱིས་མདོ་ཡང་བཅད། །ཚིག་གིས་བར་ཕྱེ་མི་འཁྲུགས་གསལ་བར་སྙོམས། །གུག་འགྲེལ་ན་རོ་ཞབས་ཀྱུ་ཡ་སྟ་ཡིས། །སྐབས་སྦྱོར་དོན་དུ་ཡན་ལག་རྒྱས་པར་བཏབས། །”ཞེས་དང་“བདག་ཉིད་སྐུ་ཡི་འདུལ་བསྟན་རྫོགས་ན་ཡང་། །མ་འོངས་འགྲོ་ཀུན་ཐར་བར་འདྲེན་པའི་ཕྱིར། །གསུང་དང་ཐུགས་ཀྱི་བསྟན་པ་རིམ་གྱིས་འབྱུང་། །དེ་ཚེ་ང་ཉིད་མི་འབྱོན་ཡི་གེ་འབྱོན། །རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་ཡི་གེའི་འཛིན་དགོས་ཕྱིར། །འཕྲུལ་གྱི་ཡི་གེར་ཀུན་གྱིས་བཀུར་བསྟི་གྱིས། །”ཞེས་སོགས་ཡི་གེ་བརྟེན་ནས་བོན་གྱི་བསྟན་པ་སྤེལ་བ་དང་མ་འོངས་སྤེལ་བར་རྗེས་བཞག་མཛད་པ་སོགས་བསྟན་ཡོད་ལ། གཞན་ཡང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་སྔ་མ་དེ་

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཕལ་མོ་ཆེ་རྣམས་སུ་ང་ཚོའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་འདིའི་ཁུངས་ངོ་མ་དེ་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་ལ་གཏུགས་ཏེ་དེའི་གོང་དུ་བོད་ལ་ཡིག་རིགས་ཙམ་ཡང་མེད་པ་ཆེས་ཀླ་ཀློ་ཞིག་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད། བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་གྱིས་ཐོན་མི་ཨ་ནུ་རྒྱ་གར་ལ་བཏང་ནས་ཐོན་མིས་མཁས་པ་ལི་བྱིན་ལ་བསྟེན་ནས་ཡི་གེ་བསླབ་པ་མཐར་སོང་བྱས་ཏེ་ཕྱིར་བོད་ལ་ལོག་རྗེས་བོད་ཡིག་གསར་བཟོ་བྱས་པར་བཤད་དེ་བོད་པའི་ཀླད་ཁོག་ནང་དུ་བསུབ་ཏུ་མེད་པའི་རྫུན་རིས་ཞིག་བྲིས་པ་དེ་གནས་རི་སྲོང་བཙན་ཡན་གྱི་རྒྱལ་རབས་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་རིང་གི་ཡབ་མེས་གོང་མ་རྣམས་ལ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་སྨ་འབེབས་ཞིག་ཡིན་པ་སྨོས་མེད་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། སྲོང་བཙན་གོང་དུ་བོད་དུ་ཡིག་སྦྱོར་གྱི་ལམ་ནས་ཕན་ཚུན་ར་སྤྲོད་ཡོད་ཚུལ་གཡུང་དྲུང་བོན་ལུགས་འཛིན་པ་ཀུན་གྱི་ཞལ་གཅིག་མཐུན་དང། བན་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁས་དབང་མང་པོའི་དགོངས་ཚུལ་ཡིན་པ་མ་ཟད་གནའ་དཔེ་དུ་མའི་ནང་དུ་དངོས་ཤུགས་ཅི་རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བསྟན་ཡོད། དེང་སང་ཡང་བོན་པོ་ཡིན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པའི་ལྟ་བ་དེའི་ཚུལ་གྲངས་ཚད་ལོ་རེ་བཞིན་དུ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། འདིར་བོད་པས་མ་ཐ་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གཉིས་གསུམ་གོང་ནས་ཡིག་སྦྱོར་གྱི་བྱ་བ་ཡོད་ཟེར་བ་དེ། སྒྲ་སྦྱོར་གྱི་ཡི་གེ་དང་། དེ་ཡང་དབྱངས་གསལ་ལྡན་པ། དེའི་མཚོན་བྱེད་ཡི་གེའི་གཟུགས་རིས་བཅས་ཆ་ཚང་མ་ཞིག་ཡོད་པ་ལས་ཆོས་འདོན་བྱེད་ཙམ་ལས་སྲིད་ཕྱོགས་ལ་བེད་སྤྱོད་མི་ཐུབ་པ་དེ་འདྲ་མིན་པ་མ་ཟད། ཐ་གུ་ལ་མདུད་རྟགས་རྒྱག་པ་དང་བྱ་གཅན་སོགས་ཀྱི་གཟུགས་རིས་འབྲི་བ་ནི་དེ་བས་ཀྱང་མིན། རྒྱུ་མཚན་ནི། བན་ཕྱོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་གྲལ་རྣམས་སུ་སྲོང་བཙན་གོང་གི་རྒྱལ་དུས་སུ་སྒྲུང་ལྡེའུ་བོན་གསུམ་རྒྱ་ཆེར་བྱུང་ཚུལ་བཤད་པ་འོག་ཏུ་གསལ། གཞུང་ལུགས་རྒྱ་ཆེར་དེ་འདྲ་ཞིག་ཐག་མདུད་དང་གཟུགས་རིས་ཀྱི་ལམ་ནས་གོ་བརྡ་སྤྲོད་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་བྱས་ཚུལ་གྱི་ཐོག་མའི་གླེང་གཞི་དཔེ་མཚོན་ཙམ་ཞིག་འདིར་བཀོད་ན། བཀའ་ཆེམས་ཁ་ཁོལ་མ་(གཏེར་མ། ཇོ་བོ་རྗེ་ཨ་ཏི་ཤ། གཏེར་བཏོན་ལོ། 1049 ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤོག་ངོས 105) ལས། “ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊས་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཕྱིན་ནས་བྲམ་ཟེ་ལི་བྱིན་ཏི་ཀ་བྱ་བའི་ཡིག་མཁན་ཅིག་དང་མཇལ་ནས། བྲམ་ཟེ་དེ་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་ང་ལ་ཡི་གེ་སློབ་དང་ཅེས་ཞུས་ནས་གསེར་དེའི་ཕྱེད་ཕུལ་བས། བྲམ་ཟེ་ན་རེ། ངས་ཡི་གེའི་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ཉི་ཤུ་ཐམ་པ་ཤེས་པས། བོད་ཕྲུག་ཁྱོད་ཡི་གེའི་ལུགས་གང་ལ་སློབ་ཟེར་ཏེ་བྲམ་ཟེས་བོད་ཕྲུག་ཁྲིད་ནས་རྒྱ་མཚོའི་འགྲམ་ན་རྡོ་རིངས་ཅིག་ལ་ཡི་གེའི་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ཉི་ཤུ་ཐམ་པ་བཀྲ་ལམ་མེ་བ་བྲིས་བསྐོས་ཡོད་པ་དེ་བསྟན་པས། བོད་ཕྲུག་ན་རེ་ང་ཡི་གེ་འདི་སློབ་པོ་ཟེར་ནས་བོད་ཀྱི་ཡི་གེའི་ལུགས་འདི་བསླབས་སོ།” ཞེས་སོ། བཤད་སྟངས་དེ་ལ་གཞིགས་ན་ཐོན་མིས་ཡིག་གཟུགས་གསར་རྩོམ་མི་དགོས་པ་ད་ལྟའི་བོད་ཡིག་འདི་རྒྱ་གར་གྱི་ཡིག་རིགས་ཞིག་ཡིན་པར་མངོན་སུམ་དུ་བསྟན་འདུག་པས། དེ་ལྟར་ན་བོད་མཁས་རྣམས་ཀྱིས་ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་གསར་དུ་བྱས་ཚུལ་སྐོར་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་མཐུན་པ་སྣ་ཚོགས་སུ་བཤད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་རྩ་བ་ནས་མི་འདུག་སྙམ། འོན་ཀྱང་ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་གསར་དུ་བྱས་ཚུལ་ལ་བཤད་སྟངས་སྣ་ཚོགས་མཆིས་ཏེ། འགའ་ཞིག་གིས་ཐོན་མིས་ལན་ཚ་ལ་དཔེ་བྱས་ནས་བོག་ཡིག་བཟོས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ཝརྟུ་ལ་དཔེ་བླངས་ནས་བྱས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གི་ནཱ་ག་རའི་ཡི་གེ་ལ་དཔེ་བླངས་ནས་བྱས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ཁ་ཆེའི་ཡི་གེ་ལ་དཔེ་བླངས་ནས་བྱས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་གུཔྟའི་ཡི་གེ་ལ་བལྟས་ནས་བཟོས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་ཞང་ཞུང་ཡི་གེ་ལ་དཔེ་བླངས་ནས་བཟོས་ཟེར། འགའ་ཞིག་གིས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ནང་ནས་ལེགས་སྒྲུག་བྱས་ཟེར་བ་སོགས་ངེས་བརྟན་མེད་པའི་བཤད་སྲོལ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཞིག་བྱུང་འདུག །ལོ་རྒྱུས་ཕལ་མོ་ཆེ་རྣམས་སུ་ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་ཇི་ལྟར་བཟོས་ཚུལ་བཤད་པ་ནི། རྒྱ་གར་གྱི་དབྱངས་ཡིག་བཅུ་དྲུག་ནང་ནས་བོད་ཡིག་གི་དབྱངས་བཞི་བླངས་པ་དང་། རྒྱ་ཡིག་གསལ་བྱེད་སོ་བཞི་ལས་ཉེར་གསུམ་འདམ་སྒྲིག་བྱས། སྲོག་ཡིག་ཨ་གསལ་བྱེད་ཀྱི་མཐར་སྦྱར་བས་མཐའ་སྡོམ་དབྱངས་གསལ་ཉེར་བརྒྱད་གྲུབ་ཀྱང་། དེས་བོད་སྐད་སྦྱོར་སྡེབ་ལ་མ་འདང་། དེའི་སྟེང་ཡི་གེ་དྲུག་མ་རྙེད་ཐོན་མི་ཐུགས་མུག་ནས་བསྡད་སྐབས། ཁ་ཅིག་གིས་རྒན་མོ་ཞིག་གི་ངག་ནས་བསླབས་ཟེར། ཁ་ཅིག་གིས་ཉམས་སྣང་ལ་མི་ནག་རྟ་ནག་ཞོན་པ་ཞིག་གིས་བསླབས་ཟེར། ཁ་ཅིག་གིས་རྒན་པོ་ཕྱག་མཁར་ཐོགས་པ་ཞིག་གིས་བསླབས་ཟེར། གང་ལྟར་ཡང་འདིར་ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོ་ལས་བཤད་པ་ལྟར་བཀོད་ན། དེ་ཉིད་(རྩོམ་པ་པོ། ཉང་ཉི་མ་འོད་ཟེར། དུས་རབས་12། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤོག་ངོས། 159)ལས།“སམ་བྷོ་ཌ་ཡིས་རྒྱ་གར་གྱི་ཡི་གེ་བཞི་བཅུ་རྩ་དྲུག་ལ་སྤྲོས་པས། བོད་ཡིག་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་ལས་མ་རྙེད་ནས་སྨྲ་བ་བསྡེབས་སུ་མ་འདོད་ནས་སྐད་མ་ཁུགས་ཏེ་ཁོང་དབུ་འཐོམས་ཏེ་ཉལ་ནས་འདུག་པ་མནལ་དུ་སོང་བ་དང་མནལ་སད་པའི་ཚེ་རང་གི་རྩ་ན་སྐྱེས་བུ་རྒད་པོ་ཕྱག་མཁར་ཐོགས་པ་ཞིག་འདུག་ནས་ཁྱོད་གང་ནས་འོངས། གར་འགྲོ། ཅི་བྱེད་པ་ཡིན། རིགས་གང་ཡིན། ངའི་སྒོ་བསྡམས་པ་ལ་གང་ནས་ཐར་ཞེས་སྨྲས་པས། རྒད་པོ་དེ་ན་རེ། ཆོས་ཉིད་གཤིས་ལ་གོང་འོག་མེད། ཡང་དག་དོན་ལ་བྱ་བྱེད་མེད། ནམ་མཁའ་[ལམ་དུ་]བྱས་པ་ལ། སྒོ་ཆ་བསྡམས་པ་ག་ལ་ཐུབ། ཟེར་རོ། དེ་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་སྤྲུལ་པ་ཡིན་པར་རིག་ནས་ཡང་ཡང་དུ་དྲིས་པས་རྒན་པོ་ན་རེ། ང་ཞང་ཞུང་མི་ཡུལ་ནས་འོངས། ཟ་ཧོར་གྱི་ཡུལ་དུ་འགྲོ་ཟེར། ཐག་ཇི་ཙམ་ཡོད་བྱས་པས་ཅི་ཆ་ཡོད་ཟེར། འཚོ་རྒྱགས་ཅི་ཡོད་བྱས་པས་ཇ་ཡོད་ཟེར། རིགས་ནི་འ་ཞའི་ཡིན་ཟེར། མི་སྣང་བར་སོང་ངོ་། དེར་སམ་བྷོ་ཌས་བསམས་པས་རིགས་འ་ཞ་ཡིན་ཟེར་བས་འ་རྙེད། ཞང་ཞུང་ནས་ཡོངས་ཟེར་བས་ཞ་རྙེད། ཟ་ཧོར་ཡུལ་དུ་འགྲོ་ཟེར་བས་ཟ་རྙེད། ཐག་ཇི་ཙམ་བྱས་པས་ཅི་ཆ་ཡོད་ཟེར་བས་ཅ་དང་ཆ་རྙེད་དོ། རྒྱགས་ཅི་ཡོད་བྱས་པས་ཇ་ཡོད་ཟེར་བས་ཇ་རྙེད།” ཅེས་བཤད་དོ། དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་རྣམ་དཔྱོད་གང་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་བོ་ཞིག་གིས་གང་དྲན་བྱུང་རྒྱལ་དུ་སྨས་པ་དེར་བཀོད་པར་གསལ་ཏེ། ཐོན་མི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་གླེང་བཞིན་དུ་ཁོང་གིས་དེའི་གོང་དུ་ཞང་ཞུང་དང་ཟ་ཧོར་འ་ཞ་ཇ་སོགས་དྲན་མ་མྱངས་པ་དང་། རྒན་པོ་དེའི་སྐད་ཆ་ལ་ཉན་ཏེ་གཞི་ནས་དེ་ཚོ་བློ་ལ་ཤར་བ་དང་དུས་མཉམ་དུ་ཡིག་དྲུག་ངེས་པ་ནི་བསྟོད་ར་སྨད་རར་སོང་བ་ལྟ་བུ་ཅི་འདྲའི་ཡ་མཚན་ཞིག་རེད། དེ་འདྲའི་མིང་གོ་བ་ཙམ་གྱིས་ཡིག་འབྲུ་བློ་ལ་ཤར་ཐུབ་ན་རྒྱ་ཡིག་ལ་དཔེ་ལེན་དགོས་དོན་མི་འདུག་སྟེ། ཀ་བ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཐོས་པས་ཀ་དང་བ་བཟོ་ཆོག་ལ། ཁང་པ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཐོས་པས་ཁ་དང་པ། ཐོན་མི་ཨ་ནུ་ཞེས་ཐོས་པས་ཐ་དང་མ་ཨ་ན་སོགས་བཟོ་ཆོག་པ་ཅིའི་ཕྱིར་མི་འགྲུབ། མ་གཞི་ཐོན་མིས་ཡི་གེ་ཉེར་བཞི་བཟོས་ཚར་ནས་དེས་མི་འདང་བར་དེའི་སྟེང་ཡི་གེ་དྲུག་དགོས་པ་ཤེས་བཞིན་དུ་ཡི་གེ་དྲུག་དེ་གང་དང་གང་ཡིན་ཅིའི་ཕྱིར་མི་ངེས། དེའི་གོང་དུ་བོད་ལ་ཡི་གེ་མེད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་ཡང་ཡི་གེའི་་སྒྲ་གདངས་ཚང་མ་ཡོད་པ་དཔེར་ན་ཞ་དང་འ་ཡི་སྒྲ་གདངས་ཡིག་གཟུགས་ལ་མ་ལྟོས་ནས་ཡོད་པ་བཞིན་ནོ། ཐོན་མིས་ཡི་གེ་གསར་དུ་བྱས་ཟེར་བ་དེ་ཡིག་གཟུགས་གསར་དུ་བཟོས་པ་ལ་གོ་བ་མ་གཏོགས་ཡི་གེའི་སྒྲ་གདངས་བཟོས་པ་ཅི་ལ་གོ། ཐོན་མིས་ཞང་ཞུང་དང་ཟ་ཧོར་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཐོས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞ་གཟུགས་དང་ཟ་གཟུགས་གང་འདྲ་བྱེད་དེ་བློ་ལ་ཤར་ཐུབ། དེ་འདྲའི་སྒྲུང་གཏམ་དེ་ལ་གཞིགས་ན་ཐོན་མིས་ཡི་གེ་བཟོས་ཟེར་བ་དེ་ཡིག་གཟུགས་བྱས་པ་ལ་མི་གོ་བ་སྒྲ་གདངས་བཟོས་པ་རང་བཞིན་གྱིས་གོ་ནུས་སོ། དོན་དངོས་ཐོག་རྣམ་འཔྱོད་ཀྱི་བློ་གྲོས་མངའ་བའི་བན་དྷེའི་མཁས་དབང་མང་དག་ཅིག་གིས་

ཚིག ཡེ་ཤེས་གོང་འཕེལ།
ངག ངག་དབང་བསྟན་འཛིན།
ལེན་མཁན། བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས།

ཁ་བ་དང་བུ་ཡུག་གི་ཁྲོད་ན།།
དྲོ་སྐྱིད་ཀྱི་ཁྱིམ་གཞི་བསྐྲུན་ནས།།
བུ་ཆུང་ལ་མགོན་སྐྱབས་གནང་བའི།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
བརྩེ་ལྡན་གྱི་མ་ཁྱེད་དྲན་པའི།།
མིག་ཆུ་ཡིས་བྲང་ཁ་བརླན་སོང་།།
ཁོམ་མེད་ཀྱི་འདུ་འཛིས་མནར་ཡང་།།
མངར་བསིལ་གྱི་ནུ་ཞོ་སྦྱིན་བཞིན།།
བུ་ཆུང་ལ་བྱམས་ཀྱིས་སྐྱོང་བའི།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
བྱམས་ལྡན་གྱི་དྲིན་ཆེན་ཨ་མ།།
སྙིང་ཁོང་ནས་ཡང་ཡང་དྲན་སོང་།།
དབྱར་དགུན་གྱི་ལྷགས་རླུང་ཁྲོད་ནས།།
རྟ་ནོར་གྱི་ལྷས་ར་བསྐྲུན་ནས།།
བུ་ཆུང་ལ་འཚོ་གོས་གནང་བའི།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
དྲིན་ཆེན་ཨ་མ་དྲན་པས།།
སེམས་ཁོང་ནས་མིག་ཆུ་བརྡོལ་སོང་།།
འགྲོ་འདུག་ལ་གོམ་ཁ་དེ་བསྩལ་བའི།།
ཁྲི་ཕྲག་གི་སྙིང་གཏམ་གླེང་བཞིན།།
བརྩེ་འཛུམ་གྱིས་བསུ་སྐྱེལ་གནང་བའི།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
དྲིན་ཆེན་གྱི་ཨ་མ་ཡི་ཞལ་རས།།
སེམས་ཁོང་དུ་ལྷམ་མེར་ཤར་སོང་།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
དྲིན་ཆེན་གྱི་ཨ་མ་ཡི་ཞལ་རས།།
སེམས་ཁོང་དུ་ལྷམ་མེར་ཤར་སོང་།།
ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས། ཨོ་་་་་་་་ཨ་མ་ལགས།
དྲིན་ཆེན་གྱི་ཨ་མ་ཡི་ཞལ་རས།།
སེམས་ཁོང་དུ་ལྷམ་མེར་ཤར་སོང་།།

མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

ཚིག ཁྲོ་་ཀུན་ཕན་ཟླ་བ།
དབྱངས། ལྷུན་གྲུབ།
ལེན་མཁན། གྲགས་བྷེ།

མི་ཡི་དང་པོ་འོད་གསལ་ལྷ་ལས་མཆེད།།
གནས་མཆོག་དང་པོ་འོལ་མོ་ལུང་རིང་ཆགས།།
རྒྱལ་བ་དང་པོ་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་འཁྲུངས།།
ཡི་གེ་དང་པོ་སྤུངས་སོ་ཆེ་ཆུང་གསུངས།།
གྲུབ་མཐའ་དང་པོ་འཕྲུལ་ངག་གཡུང་དྲུང་བོན།།
གནས་ཆེན་དང་པོ་ལྷ་རི་གྱང་ཐོའི་རྩེར།།
༧སྐྱབས་རྗེ་དང་པོ་གཤེན་རབ་མི་བོ་ཡིས།།
བཀའ་འཁོར་དང་པོ་ཐེག་པ་རིམ་དགུ་གསུངས།།
རྒྱལ་ཚབ་དང་པོ་མུ་ཆོ་ལྡེམ་དྲུག་འཁྲུངས།།
བཀའ་བརྟེན་དང་པོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མ་གསུངས།།
མཁན་རབས་དང་པོ་རྒྱལ་བ་གཉིས་པ་ཡིས།།
གདན་ས་དང་པོ་དཔལ་ལྡན་སྨན་རི་བཏབ།།
བླ་རབས་དང་པོ་དོ་འཕགས་ཆེན་པོ་ཡིས།།
དགོན་སྡེ་དང་པོ་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་བཞེངས།།
ཡུལ་གྲུ་དང་པོ་རྔ་ལྗོངས་ཕྱུག་མོ་ལ།།
མཚན་སྙན་དང་པོ་སྲིད་གསུམ་དགུང་དུ་འཁྱིལ།།
མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

ཁར་ཉིན་ངས་འཕྲུལ་སྒྲའི་དྲ་སྟེང་དུ་”རྒྱ་གར་”ཞེས་པ་བོད་སྐད་མ་རེད་ཅེས་པ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པར་བརྟེན། སྐུ་ངོ་མཆོག་ནས་བསམ་ཚུལ་གསར་པ་ཡིན་ན་ཟིན་བྲིས་སུ་བྲིས་ན་ལེགས་ཚུལ་གསུངས་པས། སྐུ་ངོ་མཆོག་གི་དགོངས་ཚུལ་དང་མཚུངས་པའི་བསམ་ཚུལ་གསར་པ་མིན་ཀྱང་ཅུང་ཞིག་འབྲི་ན་འདོད། སྤྱིར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འགྲེལ་སྐབས། ’རྒྱ་’ནི་བོད་དབུས་སུ་བརྩིས་པའི་མཐའ་ཡི་རྒྱ་ན་གནས་པས་ན་དེ་ལྟར་དང། ‘གར་’གྱོན་གོས་དཀར་བའི་ཆ་ནས་དང་། ཡང་ན་བོད་ནས་ལོགས་སུ་’གར’་ནས་ཡོད་པས་’རྒྱ་གར་’ཞེས་འབོད་ཅེས་བཤད་ཡོད་ཡོད།
དེའང་བཤད་བྱ་གཙོ་བོ་”རྒྱ་གར་”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་མཚན་དང་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་མིང་ཚིག་ཞིག་རེད་ཅེས་བཤད་ཆོག རྒྱུ་མཚན་ནི། རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་མིང་ཡིན་ན་ཕལ་ཆེར་འདྲ་འབྲེལ་སོགས་ཅི་རིགས་ལ་བཏགས་པར་ཁས་ལེན་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བཤད་ན་ཨརྱན་ (Aryan) རིགས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་གྱི་མི་རྣམས་ཤ་མདོག་དང་སྤྱོད་ལམ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་རིགས་བཞི་རུ་ཕྱེས་ཡོད་པར་བཤད། དེའང་”ཤུ་དྷ་ར”(Shudhra) རིགས་ངན་དང། “བྲཧམན” (Brahmin) ༼བོད་པས་འདི་ལ་”བྲམ་ཟེ་”ཟེར་ཡང་དོན་དུ་འདིའང་བོད་སྐད་མ་རེད།༽ གཙང་རིགས་སམ་ཡོན་ཏན་ཅན་གྱི་རིགས། “ཀཱཤ་ཏྲི་ཡ” (Kashtriya) དམག་གི་རིགས། “ཝེཤ་ཡ” (Vaishya) ཚོང་པའི་རིགས་བཅས་སུ་ཕྱེས། མི་རིགས་འདི་དག་གོང་དུ་ཨརྱན་རིགས་ཀྱིས་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་རྒྱུ་ཡོད་པར་བརྟེན། ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་གོང་དུ་ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་འདི་ཉིད་ཀྱང་གོང་གི་ཨརྱན་རིགས་ཀྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཏུ་གནས་ཡོད། སྤྱིར་ཐོག་མར་ཡུལ་གྱི་མིང་ལ་”སིན་དྷུ་” (Sindhu) སྟེ། ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་སིན་དྷུའི་འགྲམ་ན་གནས་པས་ན་དེ་ལྟར་ཟེར། དེ་དང་མཚུངས་པར་ཨརྱན་གྱི་རིགས་རྣམས་ཐོག་མར་སིན་དྷུའི་རྒྱུད་ན་གནས་པས་མི་རིགས་ཀྱི་མིང་ལ་ཨརྱན་ཟེར་བར་སྣང།
ད་ནི་གོང་གི་”ཨརྱན་” ཞེས་པ་དེ་བོད་སྐད་དུ་ཇི་ལྟར་འགྱུར་ཚུལ་སྐོར་ལ་ཅུང་གླེང་ན། སྤྱིར་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དུ་”ཨརྱ་” ནི་བོད་སྐད་དུ་”འཕགས་”ཞེས་གོ་བ་དང་། “ཨརྱན་” ནི་”འཕགས་པའམ་འཕགས་པའི་”ཟེར་བ་ཡིན། དཔེར་ན། “ཨརྱ་ཝར་ཏ” (Āryāvarta) ནི་འཕགས་པའི་ཡུལ་ཏེ་རི་བོ་ཧི་མ་ལ་ཡ་ནས་ཝིན་དྷ་ཡའི་རི་རྒྱུད་བར་གྱི་ཨརྱན་རྣམས་ཀྱིས་བདག་ཏུ་བཟུང་བའི་ཡུལ་ཞིག་ལ་གོ་ཞེས་བཤད་ཡོད། དེ་དང་འདྲ་བར་བོད་པས་ཀྱང་”འཕགས་ཡུལ་”ཞེས་འབོད་ཀྱིན་པ་རེད། བོད་སྐད་དུ་ཐོག་མར་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཡུལ་གྱི་མིང་བྲིས་སྐབས་ཡུལ་དེའི་སྐད་དོད་དམ་ཡང་ན་ཡུལ་མིང་དེའི་གོ་དོན་ལ་གཞི་བཞག་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་ལས་བོད་རང་གི་བརྡ་དག་དང་མཚུངས་པའི་མིང་ཞིག་ཕར་འདོགས་མི་སྲིད་པ་ལྟ་བུ་རེད། ད་ནི་འདི་ལྟར་ཏེ། ཐོག་མའི་བོད་ཀྱི་ཡིག་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དབུ་མེད་སོགས་ཀྱི་སྟེང་དུ་”ཨརྱ་” ཡང་ན་ “ཨརྱ་ཝར་ཏ” ཞེས་བྲིས། ཕྱིས་སུ་རིམ་པར་ཨརྱ་ཡི་”ཨ་” མེད་པར་གྱུར་ནས་”རྱ་” གཅིག་པུར་ལྷག དེའང་ཡིན་ཏེ་ལེགས་སྦྱར་སྐད་དུ་ཨ་སྲོག་མེད་དུ་འགྲོ་བ་ཆེས་མང་། གོང་གི་ར་ཡ་བཏགས་དང་ད་ཡ་བཏགས་གཉིས་དབུ་མེད་སོགས་ལ་འབྲི་ཚེ་སྐབས་སྐབས་སུ་ཤིན་ཏུ་ནས་དབྱེ་འགྱེད་དཀའ་བར་འགྱུར་འགྲོ་བས་རིམ་པར་’རྒྱ་གར་’ཞེས་འབྲི་ཚེ་ད་ཡ་བཏགས་རྒྱ་སྟེ་དཔེར་ན་”དྱ་གར”ལྟ་བུར་བྲིས་ཡོད་པ་གསལ་པོར་སྣང། ལྷག་པར་དབུ་མེད་དུ་”རྒྱ་”ཡི་འཚབ་ལ་”དྱ་”བྲིས་པ་མང་པོ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་ལ། འབྲི་ཚེ་མགྱོགས་པ་དང་སླ་པོ་ཡོད་པས་ཡིན།
རྒྱ་གར་ཞེས་པའི་ཕྱི་མ་”གར་”ནི་གོང་ཞུས་ལྟར་དཀར་བའམ་ལོགས་སུ་གར་བར་འགྲེལ་ཡང། དོན་དུ་རང་གི་བསམ་ཚུལ་བྱས་ན་དེའང་བོད་སྐད་མིན་པའི་ཚོར་སྣང་བྱུང། རྒྱུ་མཚན་ནི་གོང་གི་”ཨརྱ་ཝར་ཏ་”ཞེས་པའི་ཕྱི་མ་”ཝར་ཏ་”ནི་”ཨ་ཝར་ཏ”ལས་བྱུང་སྟེ་གནས་ཁྱད་པར་ཅན་ལ་གོ ལེགས་སྦྱར་གྱི་”ཝ་”ནི་ཧོབ་ཏེ་བལྟ་ན་བོད་ཡིག་དབུ་མེད་ཀྱི་’ག་རྐང་པ་མེད་པ་’འདྲ་ཞིག་ཡོད་པས་”ཝར་””གར་”ལ་འགྱུར་མི་སྲིད་པ་མ་རེད་སྙམ། དེས་ན་བོད་པས་”རྒྱ་གར་”ཞེས་འབོད་པ་ནི་”ཨརྱ་ཝར་”ཞེས་འབོད་པ་དང་མཚུངས་ཀྱང་། ད་དུང་”འཕགས་ཡུལ་རྒྱ་གར་”ཞེས་བསྐྱར་ལྡབ་བྱེད་པ་ནི་ངལ་བའི་རྒྱུ་ལས་མ་འདས།
ད་འོ་ན་གོང་གི་རྒྱ་ཡི་འགྲེལ་བཤད་དེ་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱ་ལ་ཁྱབ་བམ་མི་ཁྱབ་ཟེར་ན། དེའང་ཡིན་ཆོག་སྟེ་སྔོན་རྒྱ་ནག་ལའང་ཨརྱན་རིགས་ཏེ་འཕགས་པའི་སྡེ་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཡོད་པས་སོ། ལར་བོད་པ་ཚོར་གཞན་གྱི་སྐད་དོད་དང་མཚུངས་པའི་མིང་མང་པོ་ཞིག་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་དོན་ཅན་གྱི་མིང་རེ་འདོགས་དགོས་ན་མཁས་པོ་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན་དེང་གི་ཆར་”མ་ན་ལི”ལ་’མུན་ནག་གླིང་’དང། “མེཀ་ལོཌ་གྷནཇ་” ལ་’མེ་ལྷ་དགའ་འཁྱིལ། ཡང་ན། མི་གླ་དགའ་སྐྱིད་’། “ཅའོ་ར་ཏར་” ལ་’རྐྱང་རུ་བསྟར་’། “མ་ཇ་ནུ་ཀ་ཊི་ལ་“ ལ་‘མ་བྱུང་ཊི་ལ་’སོགས་མང་པོ་བཏགས་ཡོད་། ངོ་མ་སྙན་པོ་དང་གོ་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཞིག་མི་འདུག་པས།
འདི་ན་ཀུན་རྟོག་ཡིད་ཀྱི་སྒྱུ་འཕྲུལ་རྣམས། །
མ་སྦས་རང་སྣང་ལྷུག་པོར་བྲིས་པ་འདི། །
མཁས་པས་དཔྱོད་པའི་ཆ་རྐྱེན་མ་ལགས་ཀྱང། །
བདག་འདྲའི་བློ་དམན་རིག་ལམ་སྒོ་འགྱེད་ཡིན། །
མུ་ཙུག་སྨར་རོ

(གཤམ་གྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་ནི་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་སྐབས་སུ་ཕྱག་བཏབ་པའི་བོན་གནས་ཙམ་ལས་བསྟན་པ་སྔ་དར་སྐབས་ཀྱི་དགོན་གནས་སྒྲུབ་སྡེ་ཁག་ཚུད་མེད།)
༡)སྟེང་ཆེན་དགོན་གཡུང་དྲུང་བསྟན་རྒྱས་གླིང། ཁྱུང་པོ་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ལྕགས་གླང༌། ༡༠༦༡ ལོར་ཕྱག་བཏབ། རིག་གསར་སྐབས་རྩ་གཏོར་སོང་བས་མཁན་པོ་ཤེས་རབ་དགེ་ལེགས་རིན་པོ་མེ་སྟག ༡༩༨༦ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༢) ཀ་ལེགས་དགོན། ཡག་སྙ་བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱལ་གྱིས་ལྕགས་བྱ། ༡༣༨༡ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཚེ་དབང་སྟོབས་རྒྱལ་གྱིས་ཤིང་བྱི། ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༣)མཐོང་གྲོལ་རི་ཁྲོད་དགོན། མེ་སྟོན་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཤིང་འབྲུག ༡༨༤༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ལྷུན་གྲུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཤིང་བྱི། ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༤)དཔལ་གཤེན་བསྟན་ཀོ་དགོན་བདེ་ཆེན་ཀུན་གྲགས་གླིང། ཀོ་རྒྱལ་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ས་བྱི། ༡༤༠༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཟླ་གྲགས་རིན་ཆེན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་ཤིང་བྱི་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༥)ལྡོང་རྫོང་རི་ཁྲོད། ཁྲི་འོད་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ས་སྤྲེལ་ ༡༧༨༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཞུ་དཔལ་ལྡན་བཟང་མོས་ས་འབྲུག ༡༩༨༨ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༦)སྨོན་རྒྱལ་བླ་བྲང། སྨོན་རྒྱལ་ནམ་མཁའ་དབང་རྒྱལ་གྱིས་མེ་བྱི་ ༡༨༧༦ ལོར་ཕྱག་བཏབ། རྒྱམ་མཁའ་དབང་ལྡན་གྱིས་མེ་སྟག་ ༡༩༨༦ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༧)སྦྲ་ཁོ་དགོན། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོས་ཤིང་བྱི་ ༡༣༨༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཚེ་དཔག་རྡོ་རྗེས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༨)རྒྱལ་སྒོ་དགོན། བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ས་རྟ་ ༡༦༧༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ བུ་རྡོས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།
༩)བེ་སྒོ་དགོན། སངས་རྒྱས་གླིང་པས་མེ་རྟ་ ༡༧༢༦ ལོར་ཕྒ་བཏབ། ནམ་མཁའ་དབང་ལྡན་གྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༠)དམུ་ཡད་དགོན། ཤེལ་སྐུ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ༡༧༩༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། གནམ་ལྷ་རིན་པོ་ཆེས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༡)གནམ་སྟེང་དགོན། སྨོན་ལམ་འོད་ཟེར་གྱིས་ས་སྟག ༡༢༧༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༢)དར་རྒྱས་དགོན། དགེ་རིན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་གྱིས་ཤིང་རྟ་ ༡༨༣༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། བསྟན་པ་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༣ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༣)རི་དམར་དགོན། ཤེལ་ཞིག་དབུ་དཀར་གྱིས་ལྕགས་རྟ་ ༡༥༧༠ ལོར་ཕྱག་བཏབ། བསོད་ནམས་ཉི་མ་དང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༤)སྔོ་ཕུག་དགོན། སེམས་ཉིད་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཤིང་བྱ། ༡༩༤༥ ལོར་ཕྱག་བཏབ། དཔལ་རྒྱལ་གྱིས་ ༡༩༨༦ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༡༥)ནག་རུ་བསམ་གཏན་གླིང༌། ཁྱུང་པོ་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དུས་རབས་ ༡༡ པའི་ནང༌ལ་ཕྱག་བཏབ། བོན་དབྱིངས་རང་གྲོལ་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༦)གཡུང་དྲུང་དཔལ་རི། འགྲུ་བླ་མ་གཡུང་དྲུང་དབང་གྲགས་ཀྱིས་ཤིང་སྟག ༡༤༣༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༧)ལྗོངས་ཤོད་བོན་དགོན། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོས་ཆུ་ཁྱི་ ༡༣༨༢ ལོར་ཕྱག་བཏབ། རིན་ཆེན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༨)བདལ་གཤིས་དགོན། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོས་ཤིང་བྱི་ ༡༣༨༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། རིན་ཆེན་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༡༩)རྩེ་དྲུག་ཤེལ་བྲག་དྲི་མེད་གླིང་། (འདི་ནི་བོད་རྒྱལ་གཉིས་པ་མུ་ཁྲིའི་སྐབས་སུ་བོན་གྱི་འདུ་གནས་སོ་བདུན་གྱི་ནང་ཚན་སུམ་པ་གླང་གི་གྱིམ་ཤོད་ཅེས་པ་དེ་ཡིན་ལ། ཞང་ཞུང་སྒོ་ཕུག་བར་གསུམ་གྱི་ནང་ཚན་སྒོ་པ་གྱིམ་ཤོད་ཤེལ་ལེ་རྒྱལ་སྐར་ཞེས་པའང་འདི་ཡིན།)སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་གྱིས་ཆུ་ཁྱི་ ༡༣༨༢ ལོར་ཕྱག་བཏབ། གོ་སྤྲུལ་རིན་ཆེན་ཕུན་ཚོགས་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༣ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༠)ཝ་དགེ་དགོན། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོས་ལྕགས་སྤྲེལ་ ༡༣༨༠ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཟླ་སྤྲུལ་རིན་ཆེན་ཕུན་ཚོགས་སོགས་ཀྱིས་༡༩༨༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ།

༢༡)ག་ཤེལ་དགོན། ཤེལ་ཞིག་སྐལ་བཟང་གྲགས་པས་ལྕགས་སྟག ༡༥༣༠ ལོར་ཕྱག་བཏབ། དྲུང་མུ་གྲགས་པས་ ༡༩༨༣ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༣)ག་ཐའི་གཡུ་མཚོ་དགོན། སངས་རྒྱས་གླིང་པས་ལྕགས་བྱ་ ༡༤༤༡ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ནག་རུ་སྙི་ལྗོབ་ཀྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༤)ཞུ་མར་ཁུ་དགོན། ཕུན་ཚོགས་བློ་གྲོས་ཀྱིས་ཤིང་རྟ་ ༡༨༣༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། བསྟན་འཛིན་གྲགས་པས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༥)མཁར་སྤུངས། ཚུལ་ཁྲིམས་མཚོ་མོས་ཤིང་གླང༌ ༡༧༤༥ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།

༢༦)ངང་རྫོང་དགོན། གོ་སྤྲུལ་རིན་ཆེན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་ས་རྟ་ ༡༩༡༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ། གཡུང་དྲུང་དགེ་ལེགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༧)དམུ་ལྷ་ལུང་དགོན། ཤེལ་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ས་འབྲུག ༡༩༤༨ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཚུལ་ཁྲིམས་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༨)གཡམ་བྱ་ཆེན་དགོན། ཤེལ་ཞིག་སྐལ་བཟང་གྲགས་པས་ལྕགས་འབྲུག ༡༩༤༠ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༢༩)ཞུ་དགོན་སྨིན་གྲོལ་གླིང་། ཞུ་བསྟན་འཛིན་གྲགས་པས་ཆུ་འབྲུག ༡༦༥༢ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཞུ་རྣམ་རྒྱལ་གྲགས་པས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༣༠)མར་རྫོང་དགོན། ཁྱུང་པོ་རྨ་སྐུ་ཞབས་ཀྱིས་ས་རྟ་ ༡༧༩༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། གཡུང་དྲུང་ཕུན་ཚོགས་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༥ ཉམས་གསོ་གནང་།

༣༡)ཕུག་ལེབ་དབུ་མ་སྟག་རྩེ་བདེ་ཆེན་འབར་བའི་བོན་གནས། དབང་ཆེན་གྲགས་པ་དུས་རབས་ ༡༥ པའི་ནང༌ཕྱག་བཏབ། གཡུལ་རྒྱལ་གྲགས་པས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༣༢)བྱ་ཟེ་ཡང་རྫོང༌། སྤྲུལ་སྐུ་བློ་ལྡན་སྙིང་པོས་ཆུ་སྦྲུལ་ ༡༣༥༤ ལོར་ཕྱག་བཏབ། བསྟན་འཛིན་གྲགས་པ་སོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༤ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༣༣)ཚ་ནེའི་རི་ཁྲོད། ཨ་ལུང་མཚམས་པས་དུས་རབས ༡༩ ནང༌ཕྱག་བཏབ། བསྟན་དར་གྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང་།

༣༤)རི་སྣེ་དགོན། ཟླ་བ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མེ་འབྲུག ༡༧༩༦ ལོར་ཕྱག་བཏབ། ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་ ༡༩༨༥ ལོར་ཉམས་གསོ་གནང།
བོན་དགོན་འདི་དག་གི་གྲྭ་གྲངས་ཁ་གསལ་གནས་སྐབས་བྲིས་མ་ཐུབ།
མུ་ཙུག་སྨར་རོ།

བོན་བསྟན་ཉམས་ལེན་ལས་བྱུང་བའི་བུ་མེད་གྲགས་ཅན་འགའ་ཞིག་གི་སྐོར།
དེ་ཡང་ལུང་ལས། "དེས་ན་འཕགས་པའི་གང་ཟག་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་གང་ན་ཡོད་མི་ཤེས་པས་ཐམས་ཅད་ལ་དག་སྣང་སྦྱང༌། 1" ཞེས་པའི་གསུང་དུམ་དེ་ཕྲན་ལྟ་བུས་ལུང་འདྲེན་འོས་མིན་མ་ཤེས་ཀྱང༌། དྲན་ཤེས་མནལ་དུ་ཕེབས་པའི་གང་ཟག་ཞིག་གིས་དཔྱད་ཚེ་གཏིང་ཟབ་པའི་ལུང་གི་སྙིང་བཅུད་ཞིག་ཡིན་པ་ཐེ་མི་ཚོམ།
དེའང་གཞན་སྡེའི་འདུལ་བའི་ལས་ཆོག་འགའ་ཞིག་ལས། "གངས་རྀའི་ལྗོངས་འདིར་བུ་མེད་བསྙེན་རྫོགས་བྱེད་མི་རུང༌།" ཞེས་སོགས་གསུངས་པའི་དགོངས་དོན་ཇི་ལྟར་ཡིན་དཔོག་མ་ནུས་ཀྱང༌། རང་ལུགས་ལ་སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཕོ་མོ་ལ་རིས་སུ་མེད་པར། "འཁོར་བའི་སེམས་ཅན་ཕོ་དང་མོ། མཐོ་རིས་ཐར་པའི་གནས་འདོད་ན། ཕོ་རྣམས་ཁྲི་གདན་ཆེན་པོ་སྤོངས། མོ་རྣམས་རླ་གབ་ཆེན་པོ་སྤོངས།" སོགས་ཀྱིས་མཚོན་མི་ཡི་མཚན་ཉིད་ཚང་བའི་ཕོ་མོ་གང་དང་གང་ལའང་སོ་སོ་ཐར་པའི་རྟེན་དུ་རུང་བ་གསུངས་པ་དང༌། དེ་དག་གི་རྗེས་འཇུག་གངས་ཅན་ལྗོངས་འདིར་བསླབ་པ་གསུམ་གྱིས་བརྒྱན་པའི་གྲུབ་ཐོབ་མ་ཇི་སྙེད་གཅིག་བྱོན་ཡོད་པ་འདི་དག་སྐོར་ད་ལན་བཤད་བྱ་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་ཅུང་ཞིག་གླེང་བར་འདོད།
དེའང་མི་ལོ་ཆིག་ཁྲིའི་ཡར་སྔོན་སྟོན་པ་ཞལ་བཞུགས་པའི་གནས་སྐབས་སུ་གཡུང་དྲུང་སེམས་མ་གྲངས་མེད་བྱོན་ཡོད་པ་སྨྲོས་མེད་ཡིན་ལ། ཁྱད་པར་སྟོན་པ་རང་གི་སྲས་གཤེན་ཟ་ནེའུ་ཆེན་དང་ནེའུ་ཆུང་གཉིས། ཧོས་དང་བ་ཡིད་རིང་གི་སྲས་མོ་ཧོས་ཟ་རྒྱལ་མེད་མ་དང༌། དཔོ་རྒྱལ་འབར་བའི་སྒྲོན་མེའི་སྲས་མོ་དཔོ་ཟ་ཐང་མོ། ཀོང་རྗེ་དཀར་པོའི་སྲས་མོ་ཀོང་ཟ་འཕྲུལ་ལྕམ་སོགས་སོ་ཐར་གྱི་སྒོར་ཞུགས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་ལ། དེའང་དྲང་སྲོང་དང་གཙང་གཙུག དགེ་བསྙེན་ཅི་རིགས་པར་གནས་ཡོད་པར་གསུངས་2པ་འདི་དག་ལ་གཞིག་ཚེ་སོ་ཐར་གྱི་རྟེན་ཅན་གྲངས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བུ་མེད་ཀྱི་ལུས་རྟེན་ལ་བརྟེན་ནས་སངས་རྒྱས་ཡོད་པར་ངེས་ལ། ད་དུང་མོ་ལུས་གསང་སྔགས་ཀྱི་དཔེར་ན་རྒྱལ་ཡུམ་བཟང་ཟ་རིང་བཙུན་ 3 སོགས་གསང་སྔགས་མ་རྒྱུད་ཀྱི་བོན་ལ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བརྙེས་པའང་གྲངས་མང་བྱུང་ཡོད།
༼བོན་མོ་རྫུ་འཕྲུལ་མ་དགུ།༽
ཕྱིས་མི་ལོ་༼ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་༡༥༦༡༩༽ཡས་མས་སུ་རྟག་གཟིགས་ནས་ཞང་བོད་ཡུལ་དུ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་དར་རྒྱས་སུ་བྱུང་བ་ནས་བཟུང༌། གསང་སྔགས་དང་སེམས་ཕྱོགས་ལ་མཁས་ཤིང་གྲུབ་པ་དང་ལྡན་པ། རྫུ་འཕྲུལ་ཐོག་ཆགས་མེད་པ་བོན་མོ་རྫུ་འཕྲུལ་མ་དགུ་ 4 སོགས། གྲུབ་པའི་རྟགས་ནི་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་མངའ་སྟེ། ནམ་མཁའི་ཁམས་སུ་འཇའ་སྤྲིན་དང་འགྲོགས་ཏེ་སྐུ་ལུས་སྤྲུལ་བསྒྱུར་ནུས་པ་དང༌། ཁྱུང་དང་བྱ་རྒོད་སོགས་ལ་སྤྲུལ་ཏེ་འཕུར་ནུས་པ་དང༌། མི་དང་མི་མིན་ལ་སོགས་ལ་བོན་འཆད་ནུས་པའི་གྲུབ་ཐོབ་མ་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་གསུངས་པ་འདི་དག་ལ་དཔྱད་ཞིབ་ཡང་དག་བགྱི་ཚེ་སྤྱིར་ཞང་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་འདིར་བུ་མེད་བྱས་རྗེས་ཅན་ཕེབས་པ་ཉུང་ཉུང་མིན། ལྷག་པར་ཕྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་སྟེ་ ༧༤༩ བོད་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་གྱིས་བོན་བསྣུབས་སྐབས་སུའང༌། ཁྱད་པར་འཕགས་པའི་བོན་མོ་བཅུ་གཉིས་ 5 ཙམ་བཞུགས་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་འདི་དག་ལ་ད་དུང་དཔྱད་ཞིབ་མུ་མཐུད་གནང་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བརྙན་ཕྲིན་གསར་པ་ཞིག་མཐོང་ཐུབ་པར་ངེས།